İnfertilitede Tedavi Yöntemleri
Ovulasyon Takibi (Yumurtlama Takibi)
Kimi zaman ilaçsız, kimi zaman da bazı hap veya hormon iğneleri yardımıyla yumurta hücresinin gelişmesini ultrasonografi muayeneleri ile takip etmek ve yumurta gereken büyüklüğe ulaştıktan sonra çatlamasını sağlamak için yapılan işlemdir. Yumurta çatlama konumuna geldikten sonra, bazen ilaçsız bazen de çatlama iğnesi yapılarak çiftlere 36 saat sonra birlikte olmaları önerilir.
İntra Uterin İnseminasyon (IUI, Aşılama)
IUI, erkekten alınan sperm hücrelerinin kadının yumurtlama döneminde rahim içine verilmesi işlemidir. Bazı çiftler sperm hücrelerinin rahim yoluyla tüplere geçerek yumurta hücresini döllemesinde problem yaşayabilir. Bu durumda IUI tedavi seçenekleri arasındadır.
IUI Kime ve Ne Zaman?
-Açıklanamayan kısırlık durumları (İdiopatik infertilite)
-Erkekte sperm sayı ve hareketliliğinin kısmen yetersiz olduğu vakalar (Oligoasthenozoospermi)
-Ereksiyon (penisin sertleşmesi) bozuklukları
-Retrogad ejekülasyon (semen sıvısının penisten dışarı gelmesi yerine, zıt yönde idrar kesesi içine geri kaçması): Bu durumda sperm hücresi boşalma sonrası idrardan elde edilir.
-Kadında sperm hücrelerinin yıkımına sebep olan antikorların varlığı
-Orta seviyede endometriosis
Sebebi açıklanamayan kısırlık vakalarında IUI uygulanabilmesi için, tüplerden en az birinin açık olması gereklidir. Ayrıca sperm hücrelerinin sayı,hareket ve morfolojisinin (yapısal durumunun) aşılama yapılabilecek sınırlarda olması şarttır. IUI için hazırlık döneminde yumurtalıkların uyarılması için çeşitli ilaçlar verilebilir. Bu ilaçların verilmesiyle yumurtalıkta sağlıklı bir şekilde follikül (İçinde yumurta hücresini bulunduran yapı) gelişimini sağlamak hedeflenir. Yumurta gelişiminin takibi ultrasonografi ve hormon analizi ile yapılır. Ultrasonografide (USG) yumurta hücresinin boyutları takip edilir. Follikül büyüklüğü 18–20 mm. ye ulaştığında çatlamaya hazır hale gelmiştir. Hormon analizinde ise Östrojen ve LH hormonlarının ölçümü yapılır. Östrojen hormonundaki artış sağlıklı bir follikül gelişimini gösterir. LH, yumurtlama döneminde ani bir yükselme göstererek follikülün çatlamasını ve yumurta hücresinin serbestleşmesini sağlayan hormondur. Serbestleşen yumurta hücresi tüplere geçer ve aşağıdan gelen sperm hücresi tarafından döllenir. Tedavi sırasında LH hormonunun beklenmeyen bir yükselişi follikülün erken çatlamasına ve aşılama işleminin yapılamamasına neden olabilir. Bu nedenle hormon ve USG ölçümleri takipte önem taşır. İlaçların kullanılmasına adetin 3. günü başlanır. 8-9. günler ilk USG yapılarak doz ayarlaması yapılır. Bundan sonra genellikle gün aşırı takibe devam edilir. Yumurtalama Zamanı Nasıl Belirlenir? USG de folikül büyüklüğü 18-20 mm ye ulaştığında dışardan iğne verilerek folikül çatlatılır. Bunun için hCG hormonu kullanılır. Bu hormon folikülün çatlamasını ve yumurta hücresinin serbestleşmesini sağlar. Birçok ağrı kesici yumurtlamayı olumsuz yönde etkileyebileceğinden yumurtlama dönemine yakın zamanlarda çok gerekmedikçe kullanılmamalıdır. Sürekli kullanılan bir ilaç varsa tedavi başlangıcında takip eden hekime bildirmek gerekir. Bu süreçte radyasyondan uzak durmak gerekir. (Röntgen filmi çekilmesi vb.) Aşılama günü erkekten sperm numunesi alınır. Bu numune bir dizi işlemden geçirilerek, en hareketli ve yumurta hücresini dölleme şansı yüksek sperm hücreleri ayrılır. Kateter adını verdiğimiz plastik bir kanülle rahim içine girilerek bir şırınga yardımıyla bu kaliteli sperm hücreleri ramim içine verilir. Aşılama işlemi ağrısız ve anestezi gerektirmeyen bir işlemdir. İşlem süresi ortalama 5 dakikadır. İşlem tamamlandıktan hemen sonra eve veya işyerine gidilebilir. İşlem sonrası cinsel hayat için bir kısıtlama söz konusu değildir.
IUI işlemi için kullanılan ilaçlar yumurtalıklarda bazen birden fazla follikül gelişimine neden olabileceğinden çoğul gebelik riski olabilir.
Çok sık olmamakla beraber kullanılan ilaçlara yumurtalıklar yetersiz cevap verebilir. Bu durumda o ay aşılama yapılamaz. Bazen de LH hormonunun beklenmeyen yükselişine bağlı olarak follikül çatlaması erken olabilir. Bu durumda da aşılama yapılamayabilir.
IUI'nin başarı oranı tedavi başına %10-15 arasındadır. Fakat erkeğin sperm sayısı normal sınırlar içinde ve kadının tüplerinin açık durumlarda, bir yıl içinde birkaç denemeden sonra bu oran toplamda %50'ye ulaşabilir. Ortalama 2-3 kez IUI denenebilir. Eğer başarılı olunamazsa Tüp Bebek (IVF) tavsiye edilir.
Tüp Bebek (IVF)
Ovulasyon takibi ve aşılama tedavisi ile gebelik elde edilemeyen durumlarda bir sonraki aşama olan tüp bebek tedavisine geçilir. Ayrıca erkekte, kadında veya her ikisinde birden mevcut olan olumsuz faktörlerin varlığında Tüp Bebek tadavisi bazen ilk tedavi seçeneği de olabilir.
Tüp Bebek tedavisi ile ilgili ayrıntılı bilgiler için lütfen Tüp Bebek (IVF) bölümüne bakınız.